“ڕێم بده خه‌یاڵکه‌م له‌نێو ئه‌و ئه‌ستێرانه‌دا، ئه‌ستێره‌یه‌ك هه‌یه‌، که‌ له‌نێو بومولێڵی نامۆی ژیاندا ڕێنوێنیم ده‌کا‌”

رابیندرات تاگور

ئانارکیسته‌کان ڕۆڵێکی چه‌ندانیان له‌ بزوتنه‌وه‌ی کڕۆنشتات‌ دا نه‌بوو. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نابێ له‌به‌رچاوی نه‌گرین، که‌ کۆمیته‌ی شۆڕشگێڕی کڕۆنشتات داوای له‌ دوو که‌س له‌وان کرد، که‌ به‌ بزوتنه‌وه‌که‌وه‌ په‌یوه‌ست بن. که‌سی یه‌که‌م «یارچوك Yartchouk» دامه‌زرێنه‌ری سۆڤیه‌تی کڕۆنشتات له‌ 1917دا و ئه‌وی‌تر ڤۆلین بوو. به‌ڵام ئه‌م بانگه‌وازه‌ ناکام مایه‌وه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ هه‌ردووکیان له‌و کاته‌دا له‌ چنگ بۆلشه‌ڤیکه‌کاندا ده‌ستبه‌سه‌ربوون. به‌ وته‌ی «ئیدا مێت Ida Mett» مێژونووس و نووسه‌ری په‌رتووکی «ڕاپه‌ڕینی کڕۆنشتات «La Revotle De Cronstad» کارایی ئانارکیسته‌کان له‌سه‌ر کڕۆنشتات ته‌نیا له‌و ڕوانگه‌وه‌ ده‌کرێ ناو بهێنرێت، که‌ «ئانارکیزم»یش ڕاگه‌یێنه‌ری تێڕوانینی دیموکراسی کارگه‌ری بوو. به‌هه‌ر بارێکدا هه‌رچه‌نده‌ ئانارکیسته‌کان ده‌ستبه‌کاربوونیکی ڕاسته‌وخۆیان له‌ ڕاپه‌ڕینه‌که‌دا نه‌بوو، به‌ هی خۆیانیان زانی.

ڤۆلین دواتر نووسی: ” …. کڕۆنشتات یه‌که‌مین هه‌وڵی ته‌واو سه‌ربه‌خۆی جه‌ماوه‌ری بوو بۆ ڕزگاربوون له‌ کۆتی هه‌رجۆره‌ ده‌سه‌ڵاتێك و هه‌ڵگیرساندنی شۆڕشی کۆمه‌ڵایه‌تی . ئه‌م هه‌وڵه‌ به‌ده‌ستی خودی جه‌ماوه‌ری زه‌حمه‌تکێش، ڕاسته‌وخۆ به‌بێ هانابردن بۆ شوانه‌ ڕامیاره‌کان، ڕابه‌ران و سه‌رپه‌رشتیگه‌ران ئه‌نجامدرا“. «ئه‌لێکسانده‌ر بێرکمان»یش وتی : “کڕۆنشتات، ئه‌فسانه‌ی ده‌وڵه‌تی پڕۆلیتێری کرده‌ نه‌خشه‌ی سه‌رئاو و سه‌لماندی که‌ له‌نێوان دیکتاتۆری پارتی کۆمونیست و شۆڕشدا بواری هیچ جۆره‌ سازشێك نییه‌!”.

سه‌ره‌ڕای نه‌بوونی خۆتێهه‌ڵقورتانی ڕاسته‌وخۆی ئانارکیسته‌کان له‌ ڕاپه‌ڕینی کڕۆنشتات ‌دا، سه‌رکوتی ئه‌م ڕاپه‌ڕینه‌ بیانوویه‌کی گونجاوی دایه‌ده‌ست داموده‌زگه‌ی فه‌رمانڕه‌وا تاوه‌کو کێشه‌ی له‌گه‌ڵ ئانارکیزم‌دا که‌ هێشتاکه‌ ترسێکی گه‌وره‌ بوو بۆی، یه‌کلایی بکاته‌وه‌! چه‌نده‌ هه‌فت پێش سه‌رهه‌ڵدانی یاخیبوونه‌که، واته‌ رۆژی هه‌شته‌می فێبریوه‌ری 1921، «کڕۆپۆتکین‌»ی به‌ساڵاچوو، له‌ خاکی ڕوسیه‌دا مرد. به‌خاکسپاردنی وی به‌ڕێکردنێکی پڕشکۆی به‌خۆوه‌گرت. به‌شداربووانێک، که‌ ژماره‌یان لانیکه‌م سه‌د هه‌زار که‌س ده‌بوو، ته‌رمی وییان به‌خاک ده‌سپارد.‌ ئاڵای ڕه‌ش و سووری گروپه‌ ئانارکیسته‌کان ئامێته‌بوون. له‌سه‌ر ڕه‌شی ئاڵاکان به‌ خه‌تێکی سوور ئه‌م ده‌سته‌واژه‌ به‌رچاو ده‌که‌وت : ” له‌ هه‌رکوێ ده‌سه‌ڵات هه‌بێ ، ئازادی بونی نییه‌ “.

نووسه‌رانێك، که‌ له‌مه‌ڕ «کۆپۆتکین»‌ه‌وه‌ نووسیویانه‌، ئه‌م خۆپیشاندانه‌ وه‌ك « دواهه‌مین خۆنواندنی گه‌وره‌ له‌ دژی سه‌رکوتی بۆلشه‌ڤیکه‌کان» ناودێنن. به‌شداربووان تێیدا «نه‌ك ته‌نیا بۆ ڕێزلێنان له‌ کۆپۆتکین، به‌ڵکو هه‌رواش بۆ ‌داخوازی جێگیرکردنی ئازادی به‌شدارییان تێداکرد». پاش سه‌رکوتی کڕۆنشتات، سه‌دان ئانارکیست ده‌ستبه‌سه‌رکران. چه‌ند مانگ دوای ئه‌وه، ئازادیخوازێك به‌نێوی فانی بارۆن « Fanny Baron» و هه‌شت که‌سی‌تر له‌ هاوه‌ڵه‌کانی له‌ سیاچاڵه‌کانی زیندانی «چكا»دا له‌ مۆسکۆ، گوله‌باران کران.

گوله‌ی ڕزگاربوون نرا به‌ مێشکی ئانارکیستی خه‌باتکاره‌وه‌. له‌م باره‌دا له‌ده‌ره‌وه‌ی ڕوسیه‌، ئه‌و ئانارکیستانه‌ی که‌ ئه‌زموونی ڕوسیه‌یان تێپه‌ڕاندبوو، به‌ فراوانی که‌وتنه‌‌ ڕه‌خنه‌ و پێداچوونه‌وه‌ی بیروبۆچوونه‌کانی خۆیان، تاوه‌کو بیری ئازادیخوازانه‌ هه‌رچی فره‌تر به‌رجه‌سته‌ بکه‌ن. له‌ سه‌ره‌تای سێپته‌مبه‌ری 1920دا کۆنگره‌ی یه‌کێتی ئانارکیسته‌کانی ئۆکرانیا نابات «Nabat» به‌ ڕاشکاوی «دیکتاتۆری پڕۆلیتاریا» که‌ ناچار کاری به‌ دیکتاتۆری به‌شیك له‌ پڕۆلیتاریا -به‌شێك، که‌ له پارت‌دا ڕێکخراوه‌- فه‌رمانبه‌ران و مشتێك له‌ ڕابه‌ران کۆتایی دێت، ڕه‌تکردببووه‌وه‌. «کۆپۆتکین»‌یش ماوه‌یه‌ك به‌ر له‌ مردنی، نیگه‌رانی خۆی له‌ په‌ره‌سه‌ندنی «دیوانسالاری ته‌واوعه‌یار» له‌ وڵاتدا ده‌ربڕیبوو: ” به‌ بڕوای من، هه‌وڵدان بۆ بنیاتنانی کۆماری کۆمونیستی له‌سه‌ر پایه‌کانی ده‌وڵه‌ت و توندوتیژی ناوه‌ندگه‌رایانه‌ و له‌ژێر زۆری یاسا ئاسنینه‌کانی دیکتاتۆری تاکپارتی، به شکستێکی گه‌وره ‌کۆتایی ‌دێت. ڕوسیه‌ نیشانیداین، که‌ بۆچی نه‌ده‌بوو مل به‌ کۆمونیزم بدرێت”.

ڕۆژنامه‌ی فه‌ره‌نسایی ئازادیخواز «Le Libbertaire» له‌ ژماره‌ 14ی 7ی جێنیوه‌ری 1921 خۆیدا، بانگه‌وازێکی پڕ وره‌ی ئانارکۆسه‌ندیکالیسته‌کانی ڕوسیای بۆ پڕۆلیتاریای جیهان‌، بڵاوکرده‌وه‌ : “هاوڕێیان، وه‌ك ئێمه‌ کۆتایی به‌ فه‌رمانڕه‌وایی بۆرژوازی له‌ وڵاته‌کانتاندا بهێنن! به‌ڵام وریابن، هه‌ڵه‌کانی ئێمه‌ دووباره‌ نه‌که‌نه‌وه‌! نه‌هێڵن کۆمونیزمی ده‌وڵه‌تی ببێته‌ فه‌رماةره‌وایی وڵاته‌کانتان”.

ئانارکیستی ئاڵمانی، ڕۆدۆلف ڕۆکه‌ر «R . Rocker»یش له‌ ساڵی 1920دا په‌رتوکێکی به‌ناوی «شکستخواردنی کۆمونیزمی ده‌وڵه‌تی» نووسی و له‌ ساڵی 1921دا بڵاوی کرده‌وه‌! ئه‌مه‌ یه‌که‌مین ئه‌زموون و لێکدانه‌وه‌ی سیاسی بوو له‌مه‌ڕ شێواندنی شۆڕشی ڕوسی. له‌ ڕوانگه‌ی «ڕۆکه‌ر‌»ه‌وه ‌”دیکتاتۆری پڕۆلیتێریانه‌ نه‌ك ده‌ربڕی خواستی چینێکی کۆمه‌ڵایه‌تی‌، به‌ڵکو دیکتاتۆری پارتی بوو، که‌ پاگه‌نده‌ی نوێنه‌رایه‌تی چینی کارگه‌ری ده‌کرد، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌ تاکه‌ پشتوپه‌نای ده‌سه‌ڵاتی سه‌ره‌نێزه‌کانی بوو، له‌پشت په‌رده‌ی دیکتاتۆریه‌تی پڕۆلیتاریادا، چینێکی تازه‌ سه‌ریهه‌ڵداوه‌ و په‌ره‌یسه‌ندووه‌، چینی کۆمیساره‌کان یا کۆمیسارسالاری، ئه‌وڕۆکه‌ جه‌ماوه‌ری به‌رینی خه‌لکی، ده‌مکوتگه‌ری ئه‌م چینه‌ به‌ هه‌مان ئه‌ندازه هه‌ست پێده‌که‌ن، که‌ دوێکه‌ له‌ سایه‌ی ده‌مکوتگه‌ری ڕژێمی پێشوودا هه‌ستیان پێده‌کرد”.

کاتێک، که‌ گشت توخمه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی به‌ زۆر و به‌ته‌واوی بکێشینه‌ ژێر فه‌رمانی حکومه‌تی ته‌واو سه‌رپشک، ئه‌نجامه‌که‌ی «شتێک واوه‌تر له‌ زنجیره‌ پله‌وپایه‌ی فه‌رمانبه‌ری نابێت و ئه‌مه‌ چاره‌نووسی بێگه‌ڕانه‌وه‌ی شۆڕشی ڕوسیا بووه‌». «بۆلشه‌ڤیکه‌کان نه‌ک ته‌نیا ده‌زگه‌ی ده‌وڵه‌تی سه‌روه‌ریان له‌ کۆمه‌لگه‌ی پێشووتر به‌ پوختی وه‌رگرت، به‌ڵکو وه‌ها ده‌سه‌ڵاتێکیان پێبه‌خشی که‌ هیچ حکومه‌تێکی‌تر له‌م وڵاته‌دا ئه‌وه‌ی له‌ توانادا نه‌بوو»!

له‌ مانگی جونی 1992دا گروپێك له‌ ئانارکیسته‌ په‌نابه‌ره‌کان له‌ ئاڵمان، په‌رتوکێکی گچکه‌ و په‌رده‌هه‌ڵماڵێنه‌رانه‌یان به‌ناوی «سه‌رکوتی ئانارکیزمی روسیه‌ی سۆڤیه‌تی» بڵاوکرده‌وه‌، که‌ به‌ خامه‌ی ئا. گۆریێلیک «A . Gorielik» ، ئا. کۆمۆڤ «A.Komoff» ، گ.پ. ماکسیمۆڤ «G.P. Maximoff» ڤۆلین «Volin» نووسرابوو! ڤۆلین به‌خۆی له‌ ساڵی 1923دا ئه‌و په‌رتووکه‌ی وه‌رگێڕایه‌ سه‌ر زمانی فه‌ره‌نسی. ئه‌م په‌رتووکه‌ لیستی ناوی گیانبه‌ختکردووانی ئانارکیستی به‌پێی ئه‌لف‌وبێ تێدابوو. ئه‌لێکسانده‌ر بێرکمان «Aleksander Berkman» له‌ ساڵی 1920 و 1922دا، ئێما گۆڵدمان «Emma Goldman» له‌ ساڵی 1922 و 1923دا نامیلکه‌ی فره‌یان له‌باره‌ی ئه‌و ڕووداوه‌‌ ناخۆشانه‌ی که‌ له‌ ڕوسیه‌‌دا دیتبوونیان، بڵاوکرده‌وه‌!

ئه‌و «ماخنۆڤیست»انه‌یش، که‌ گیانیان ده‌ربازکردبوو و په‌نایان بۆ ڕۆژاوا هێنابوو، له‌وانه‌ پیته‌ر ئارشینۆڤ «Peter Arshinov» و خودی نه‌ستۆر ماخنۆ «Nestor Makhno»، هه‌رکه‌سه‌و ئه‌وه‌ی دیتبووی بڵاوی کرده‌وه‌. پاش ماوه‌یه‌کی زۆر، له‌ سه‌رده‌می شه‌ڕی جیهانی دووه‌م‌دا، دوو به‌رهه‌می گه‌وره‌ و سه‌ره‌کی ئازادهزران له‌باره‌ی «شۆڕشی ڕوسيه»وه‌ به‌ خامه‌ی گ. پ. ماکسیمۆڤ «G.P. Maximoff» و ڤۆلین «Volin»ه‌وه‌ نووسران و چاپکران. ئه‌م دوو به‌رهه‌مه‌ به‌خۆیان گه‌واییه‌ك بوون له‌سه‌ر تێپه‌ڕینی ساڵانێکی دوورودرێژ و به‌ئه‌زموونی ئه‌ندێشه‌کان ‌لای ئانارکیسته‌کان.

ماکسیمۆڤ گه‌وایی خۆی به‌زمانی ئینگلیزی بلاوکرده‌وه‌: له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌ بوو، که‌ وانه‌کانی ڕابوردوو، مسۆگه‌رکه‌ری داهاتوویه‌کی باشترن. چینی فه‌رمانڕه‌وای تازه‌ له‌ سۆڤیه‌ت ناتوانێت و نابێت بۆ هه‌میشه‌ درێژه‌ به‌ژیانی خۆی بدات و سه‌ره‌نجام سۆشیالیزمی ئازادیخوازانه‌ به‌سه‌ریدا سه‌رده‌که‌وێ! هه‌لومه‌رجی خۆیی وه‌ها ئاڵوگۆڕێك ده‌که‌نه‌ شتێکی بێگه‌ڕانه‌وه‌: “ئایا شیاوی ملپێدانه‌ که‌ کارگه‌ران خوازیاری گه‌ڕانه‌وه‌ی سه‌رمایه‌داران بۆ کارخانه‌کان بن؟! هه‌رگیز! له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ که به‌ ڕوونی‌ له‌دژی به‌هره‌کێشی ده‌وڵه‌ت و دیوانسالارانه‌یه‌‌، که‌ وان ڕوویان له‌ یاخیبوون کردووه‌. ئه‌وه‌ی کارگه‌ران ده‌یخوازن، ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌جێی سیسته‌می به‌ڕێوه‌بردنی زۆره‌ملێیانانه‌ی به‌رهه‌مهێنان، ڕێکخراوی سۆڤیه‌تی کارخانه‌کانی خۆیان، که‌ له‌ فیدراسیۆنی به‌ربڵاودا یه‌کده‌گرن، دابنێن. ئه‌وه‌ی کارگه‌ران ده‌یانه‌وێت، خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری کارگه‌رییه‌. به‌مشێوه‌یه‌ وه‌رزێڕانیش به‌باشی هوشیارن، که‌ ئه‌وڕۆکه‌ پرسی گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئابوری تاکه‌که‌سی له‌بنه‌ڕه‌تدا پێشنیار نییه‌ و ته‌نیا ڕێگه‌چاره‌ کشتوکاڵی هه‌ره‌وه‌زی و گشتکاری گوندنشینان له‌گه‌ڵ سۆڤیه‌ته‌کانی کارخانه‌ و سه‌ندیکاکان و به‌کورتی په‌ره‌دانه‌ به‌ به‌رنامه‌ی شۆڕشی ئۆکتۆبه‌ر له‌ ئازادیدا”.

له‌ ڕوانگه‌ی «ڤۆلین»ه‌وه‌ هه‌ر هه‌وڵێك، که‌ به‌ سروشوه‌رگرتن له‌ ئۆلگوی ڕوسیه‌وه‌ سه‌ربگرێت، به‌رهه‌مه‌که‌ی بێجگه‌ له‌ «سه‌رمایه‌داری ده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر بنه‌مای به‌هره‌کێشی جه‌ماوه‌ر»، شتێکی‌تر نابێت. هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ گه‌نده‌ڵترین جۆری سه‌رمایه‌دارییه‌ و هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی له‌گه‌ڵ “بزووتنه‌وه‌ی مرۆڤایه‌تی به‌ره‌و کۆمه‌ڵگه‌یی سۆشیالیستی” نییه‌. وه‌ها ئۆلگوگرتنه‌وه‌یه‌ك ناتوانێت بێجگه‌ له ‌”دیکتاتۆری تاکپارتی، که‌ ئه‌نجامه‌‌ سه‌پێنراوه‌که‌ی له‌نێوچوونی هه‌رجۆره‌ ئازادییه‌کی ڕاده‌ربڕین، چاپه‌مه‌نی، ڕێکخراوبوون و ته‌نانه‌ت کارکردن بۆ جوڵانه‌وه‌ شۆڕشگێڕه‌‌کان و پاراستنی به‌رته‌ری ته‌نیا بۆ پارتی فه‌رمانڕه‌وا” بێجگه‌ له‌ “پشکنینی بیر و باوه‌ڕه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و به‌ربه‌ستکردنی لافاوی شۆڕش” ئه‌نجامێکی‌تر به‌ده‌سته‌وه‌ بدات.

ڤۆلین، پێیوایه‌ که‌ ستالین “له‌ ئاسمانه‌وه‌ نه‌باری بوو”، ستالین و ستالینیزم به‌‌ره‌نجامی لۆژیکیانه‌ی سیسته‌مێکی زۆره‌ملێیانه‌ن، که‌ له‌ ساڵه‌کانی 1918 – 1921 پایه‌ڕێژی و جێگیرکرا. “ئه‌مه‌یه‌ وانه‌ی جیهانی ئه‌زموونێکی گه‌وره‌ و دیاریکه‌ری بۆلشه‌ڤیزمە. وانه‌یه‌ك، که‌ له‌به‌ر ڕۆسنایی ڕووداوه‌کانی داهاتوودا، به‌زوویی بۆ گشت ئه‌وانه‌ی، که‌ ئازارا ده‌تلێنه‌وه‌ و ده‌چه‌وسێنه‌وه‌، ئه‌وانه‌ی که بیرده‌که‌نه‌وه‌ و خه‌بات ده‌که‌ن، ده‌رده‌که‌وێت”.‌

ئه‌م وتاره‌ له‌م سه‌رچاوه‌ وه‌رگیراوه‌‌ :http://hezhean.kurdblogger.com

ئه‌مساڵ سێیه‌مین که‌مپی نێونه‌ته‌وه‌یی ئه‌نارکیسته‌کان، ڕێکه‌وتی 18/07/2008 – 27/07/2008 بۆ ماوه‌ی 10 ڕۆژ له‌ ولاتی نه‌مسا به‌رپا ده‌کرێت.

بیرۆکه‌ی ئه‌م هاوینه‌ که‌مپه‌، پشوو و دوورکه‌وتنه‌وه‌ له‌ کار نییه‌، به‌ڵکو یه‌کترناسین و پێکه‌وه‌ ژیان و بیروڕا گۆڕینه‌وه‌ و پێشنیار و پلانڕێژییه‌ بۆ کار و چالاکییه‌کانی داهاتوو.

ئامانج له‌م هاوینه‌ که‌مپه‌، پشوو و دوورکه‌وتنه‌وه‌ له‌کار و به‌سه‌ربردنی کاتی به‌تاڵی نییه‌، به‌ڵکو ئامانج هه‌وڵدانه‌ بۆ پێکه‌وه‌ ژیانێکی بێ سه‌روه‌ری و کرده‌ییکردنی خه‌ونه‌کانمانه‌ بۆئازادی. هه‌وڵێکه‌ بۆ ئازادانه‌ ژیان و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی له‌ کاروباره‌کانماندا، له‌ قسه‌وباسه‌کانماندا، له‌ پرۆژه‌ و پلانه‌کانمدا‌، هه‌رچه‌نده‌ بۆ ماوه‌یه‌کی کورتیش بێت.

به‌شداری و هاتن بۆ ئه‌م هاوینه‌ که‌مپه‌، پابه‌ندی شاره‌زایی تیۆری یا ئه‌ندامبوون له‌ گروپ و کۆلێکتیڤیکدا نییه‌ و هاتن بۆ هه‌ر که‌سێکه‌، که‌ دژی ده‌سه‌ڵات و به‌هره‌کێشی بێت‌.

له‌و شوێنه‌دا دار و دره‌خت، سه‌وزایی، ڕوبارێکی گچکه‌ و ئاگردان و شوێنی پێویست بۆ چادرهه‌ڵدان هه‌یه‌. هه‌روه‌ها ئاشپه‌زخانه‌یه‌ك و ژوورێك و پێداویستی ده‌رمانی و هه‌روه‌ها کۆمپیوته‌رێك بۆ وه‌شاندنی ڕۆژنامه‌ی که‌مپه‌که‌ و وۆرکشۆپ و په‌یوه‌ندییه‌ ئینته‌رنێتییه‌کان له‌به‌رده‌ستدایه‌. له‌و نزیکانه‌ش گۆمێك بۆ مه‌له‌وانی هه‌یه‌. ئاشپه‌زی هاوبه‌ش هه‌یه‌، به‌وجۆره‌ی که‌ بۆ هه‌مووان خوارده‌نی بێت (له‌وانه‌ ڕوه‌کییه‌کان، که‌سانێك که‌ ئه‌لێرجیان به‌ شتگه‌لێك هه‌یه و ژنانی شیرده‌ر‌). هه‌روه‌ها هاوکاری له‌ کاروباری ڕۆژانه‌ و ڕۆتینی وه‌ك بازارکردن و چێشتلێنان و خاوێنکردنه‌وه‌ و ڕێکوپێکردن، ده‌کرێت و به‌ هه‌ره‌وه‌زی ئه‌نجام ده‌درێن.

ئه‌وه‌ی له‌م که‌مپه‌دا ده‌بێت، رووبدات، په‌یوه‌سته‌ به‌وه‌ی که‌ به‌شداران ده‌یانه‌وێت چی بکه‌ن و نیازی چییان هه‌یه‌. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ خشته‌ی لێدوان و وۆرشۆپه‌کان ئاماده‌ ناکرێت، به‌پێی ئه‌زموونی که‌مپه‌ ئه‌نارکیستییه‌کانی پێشوو، له‌وانه‌ قسه‌وباس و کارکردن له‌سه‌ر بابه‌تی جۆراوجۆری وه‌ك سیکس، ژێنده‌ر، هاوسیکسبازی، کۆچکردن، ڕێنوێنی یاسایی، ئه‌نارکۆسه‌ندیکالیزم و پرڤه‌ی سوپای سێرکی که‌ له‌ که‌مپی 2007 فره‌تر کاریان له‌سه‌ر کراوه‌، بابه‌تی قسه‌وباسه‌کان بن.

ڕێوشوێن و فره‌لایه‌نی سروشتی که‌مپه‌که‌، بواری ئه‌وه‌ ده‌دات که‌ کار له‌سه‌ر تێڕوانین و کرده‌ (theory and praxis)، وۆرکشۆپ، یاری، موزیك، ده‌ربڕین و قسه‌وباس، ئاشپه‌زی، فیلم و سه‌ماکردن بکرێت.

پێکهێنانی که‌مپی نێونه‌ته‌وه‌یی ئه‌نارکیستی، به‌و واتایه‌ نییه‌، که‌ ئێمه‌ ناکۆکی و جیاوازیمان نییه‌، به‌ڵکو ئامانج خستنه‌ڕووی ناکۆکییه‌کان و قسه‌کردنه‌ له‌سه‌ریان، گۆڕینه‌وه‌ی ئه‌زموون و بۆچوونی جیاوازه‌ له‌ گشت بواره‌کانی ژیان وخه‌باتدا. گرنگ نه‌بوونی جیاوازی نییه‌، به‌ڵکو بوونی ڕێز و ئاماده‌ییه‌ بۆ گوێگرتن له‌ به‌رامبه‌ره‌کانمان.

زۆر پێویست و گرنگه‌ گه‌ر له‌ ڕێگه‌ی acamp@lnxnt.org له‌وه‌ ئاگادارمان بکه‌یته‌وه‌، که‌ بۆ ماوه‌ی چه‌ندێك ده‌ته‌وێت بمێنیته‌وه‌ و به‌ نیازی به‌ چ شێوه‌یه‌ك به‌شداری بکه‌یت. ئه‌گه‌ر به‌ته‌مای پرسێك بده‌یته‌ به‌ر لێدوان یا وۆركشۆثێك پێشکه‌ش ده‌که‌یت.

شوێنی کامپه‌که‌ له‌ وڵاتی نه‌مسا، له‌ نزیك شاری «ڤییه‌نا» دەبێت. مانگێك پێش ده‌ستپێکردنی کامپه‌که‌، نه‌خشه‌ و پلانی گواستنه‌وه‌ و هاتوچۆی گشتی ئه‌وێنده‌رێت پێده‌گات. ناتوانرێت ترومبێل له‌ که‌مپه‌که‌دا ڕابگیرێت. به‌ڵام له‌و نزیکانه‌ شوینی راگرتنی ترومبێل هه‌یه‌.

نرخێکی دیاریکراو بۆ به‌شداریکردن له‌ که‌مپه‌که‌دا نییه‌. له‌وانه‌یه ‌ڕۆژانه‌ 8 یورۆ بۆ کرێی سه‌ره‌کی شوینه‌که‌ و خواردن بۆ تاکه‌که‌سێك به‌س بێت. ئه‌گه‌ر که‌سێك توانای بژاردنی ئه‌م بڕه‌ پاره‌یه‌ی نه‌بێت، ئه‌وا نابێته‌ ڕێگر له‌ هاتن و به‌شداریکردنی له‌ که‌مپه‌که‌دا. له‌لایه‌کی تره‌وه‌ ئه‌گه‌ر له‌و بڕه‌ زیاتر توانای بژاردنت هه‌یه‌، ئه‌وا کارێکی شایسته‌یه‌ بۆ هاوکاری و پشتیوانی. وێڕای چادر و پێخه‌ف و کیسه‌خه‌و، پێویسته‌ قاپ و که‌وچك له‌گه‌ڵ خۆت بهێنیت، چونکه‌ له‌م شوێنه‌ ئه‌و شتانه‌ له‌به‌رده‌ستدا نین.

هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ ڕۆژانێك ئه‌و ناوه‌ گه‌رم بێت، ئه‌وا شه‌وانه‌ هه‌وا سارد ده‌بێت، بۆیه‌ جلوبه‌رگی ئه‌ستور و بارانی پێویسته‌ له‌بیر نه‌که‌یت. بوونی بایسکیلیش زۆر گونجاوه‌، به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر بته‌وێت بۆ مه‌له‌وانی یا له‌و ده‌وروبه‌ره‌ گه‌شت بکه‌یت.

بۆ ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ ولاتانی ئاڵمانی زمان ده‌ژین، ده‌توانن له‌م سه‌رچاوانه‌وه‌ زانیاری زیاتر به‌ده‌ست بهێنن:

http://ainfos.ca/cgi-bin/mailman/listinfo/a-infos-de

http://ainfos.ca/de

A-infos-de@ainfos.ca

بۆ کاسانێك که‌ له‌ وڵاتانی تر ده‌ژین، ده‌توانن له‌م سه‌رجاوانه‌وه‌ زانیاری زیاتر به‌ده‌ست بهێنن:

http://www.a-camps.net/AST

info@a-camps.net

بۆ ئه‌وانه‌ی که‌ به‌و دوو زمانه‌ نادوێن، ده‌توانن به‌ په‌یوه‌ندی گرتن به‌ به‌شی کوردییه‌وه‌، زانیاری زیاتر به‌ده‌ست بهێنن:

http://SAKurdistan.kurdblogger.com

SAKurdistan@gmail.com

emsall sêyemîn kempî nêwneteweyy enarkîstekan, rêkewtî 18.07.2008 – 27.07.2008 bo mawey 10 roj lewlatî nemsa berpa dekirêt.

bîrokey em hawînekempe, pişû û dûrkewtnewelekar nîye, bellku yekitrinasîn û pêkewejyan û bîrurra gorrînewew pêşinyar û pilanrrêjîyebo kar û çalakîyekanî dahatû.

Amanic lem hawînekempe, pişû û dûrkewtnewe lekar û beserbirdinî katî betallî nîye, bellku amanic hewlldanebo pêkewejyanêkî bê serwerî û kirdeyykirdinî xewnekanmaneboazadî. Hewllêkebo azadanejyan û rengidanewey lekarubarekanmanda, leqsewbasekanmanda, lepirojew pilanekanmida, herçendebo maweyekî kurtîş bêt.

beşdarî û hatin bo em hawînekempe, pabendî şarezayî tyorî ya endambûn legirup û kolêkitîvîkda nîyew hatin bo her kesêke, kedijî desellat û behrekêşî bêt.

lew şwêneda dar û dirext, sewzayî, rubarêkî giçkew agirdan û şwênî pêwîst bo çadirhelldan heye. Herweha aşpezxaneyek û jûrêk û pêdawîstî dermanî û herweha kompîwterêk bo weşandinî rojnamey kempekew workişop û peywendîyeynternêtîyekan leberdestdaye. Lew nizîkaneş gomêk bo melewanî heye. Aşpezî hawbeş heye, bewcorey kebo hemûan xiwardenî bêt (lewanerrwekîyekan, kesanêk keelêrcyan beştigelêk heye û jinanî şîrder). Herweha hawkarî lekarubarî rojanew rotînî wek bazarkirdin û çêştilênan û xawênkirdinewew rêkupêkirdin, dekirêt û beherewezî encam dedirên.

ewey lem kempeda debêt, rûbdat, peywestebewey kebeşdaran deyanewêt çî biken û nyazî çîyan heye. Bo em mebestexiştey lêdiwan û worşopekan amadenakirêt, bepêy ezmûnî kempeenarkîstîyekanî pêşû, lewane qisewbas û karkirdin leser babetî corawcorî wek sîks, jênder, hawsîksibazî, koçkirdin, rênwênî yasayî, enarkosendîkalîzim û pirvey supay sêrkî kele kempî 2007 firetir karyan leser kirawe, babetî qisewbasekan bin.

Rêwşwên û firelayenî siruştî kempeke, bwarî ewededat kekar leser têrrwanîn û kirde(theory and praxis), workişop, yarî, muzîk, derbirrîn û qisewbas, aşpezî, fîlim û semakirdin bikrêt.

pêkhênanî kempî nêwneteweyy enarkîstî, bew watayenîye, khêmenakokî û cyawazîman nîye, bellku amanic xistinerrûy nakokîyekan û qisekirdineleseryan, gorrînewey ezmûn û boçûnî cyawazelegişt bwarekanî jyan wixebatda. Girng nebûnî cyawazî nîye, bellku bûnî rêz û amadeyyebo gwêgirtin leberamberekanman.

zor pêwîst û girngeger lerrêgey acamp@lnxnt.org leweagadarman bikeytewe, kebo mawey çendêk detewêt bimênîtewew benyazî beç şêweyek beşdarî bikeyt. Eger betemay pirsêk bideyteber lêdiwan ya workişoêk pêşkeş dekeyt.

şiwênî kampekelewllatî nemsa, lenzîk şarî vîyena dbêt. Mangêk pêş destipêkirdinî kampeke, nexişew pilanî gwastinewew hatuçoy giştî ewênderêt pêdegat. Natwanrêt tirumbêl lekempekeda rabgîrêt. Bellam lew nizîkaneşwînî ragirtinî tirumbêl heye.

nirxêkî dyarîkiraw bo beşdarîkirdin lekempekeda nîye. Lewaneye rojane8 yuro bo kirêy serekî şwînekew xiwardin bo takekesêk bes bêt. Eger kesêk twanay bijardinî em birrepareyey nebêt, ewa nabêterrêgir lehatin û beşdarîkirdinî lekempekeda. Lelayekî tireweeger lew birrezyatir twanay bijardinit heye, ewa karêkî şaysteyebo hawkarî û piştîwanî. Wêrray çadir û pêxef û kîsexew, pêwîsteqap û kewçik legell xot bhênît, çunkelem şwêneew ştaneleberdestda nîn.

Herweha leber ewey kerrojanêk ew nawegerim bêt, ewa şewanehewa sard debêt, boyeclubergî estur û baranî pêwîstelebîr nekeyt. Bûnî bayskîlîş zor guncawe, betaybet eger bitewêt bo melewanî ya lew dewruberegeşt bikeyt.

Bo ewaney kelewlatanî allmanî ziman dejîn, detwanin lem serçawanewezanyarî zyatir bedest bhênn:

http://ainfos.ca/cgi-bin/mailman/listinfo/a-infos-de

http://ainfos.ca/de

A-infos-de@ainfos.ca

Bo kasanêk kelewllatanî tir dejîn, detwanin lem sercawanewezanyarî zyatir bedest bhênn:

http://www.a-camps.net/AST

info@a-camps.net

Bo ewaney ke bew dû zimane nadiwên, detwanin be peywendî girtin be beşî kurdîyewe, zanyarî zyatir bedest bhênn:

http://SAKurdistan.kurdblogger.com

SAKurdistan@gmail.com

له‌ واقیعدا له‌هه‌ناوی شۆڕشی فه‌ره‌نسه‌دا، دوو شێوازی جیاواز له‌ شۆڕش سه‌ریانهه‌ڵدا، یا باشتره‌ بڵێین دوو هێزی جیاواز و دژ به‌یه‌ك. یه‌كێكیان له‌ باڵی چه‌پی بۆرژوازی پێكده‌هات، ئه‌ویتر له‌ پێشینانی پرۆلیتاریا: پیشه‌وه‌رانی گچكه‌ و موچه‌خۆران، پێكده‌هات. یه‌كه‌م ده‌سه‌ڵاتخواز و دیكتاتۆری، ناوه‌ندگه‌را و سه‌ركوتگه‌ر دژ به‌ به‌رامه‌به‌ره‌كی. ده‌سته‌ی دووه‌م دیموكراتیك، فیدرالیست و پێكهاتوو له‌ كۆڕوكۆمه‌ڵێك، كه‌ ئه‌ورۆكه‌ به‌ سۆڤیه‌تی كارگه‌ری نێویان ده‌به‌ن. ئه‌مانه‌ له‌ 48 به‌شی شاری پاریس‌دا هه‌بوون، كه‌ له‌ كۆمۆنه‌ی پاریس‌دا كۆبووبوونه‌وه‌ و كۆڕوكۆمه‌ڵی شارۆچكه‌كان ده‌خرانه‌ سه‌ریان. به‌بێ سڵه‌مینه‌وه‌ ده‌توانرێت بوترێت، كه‌ ئه‌م هێزه‌ دووه‌مه‌ مایه‌یه‌كی ئازادڕه‌وانه‌ی هه‌بوو و به‌ پێشڕه‌وی كۆمۆنه‌ی پاریس له‌ 1871 و سۆڤیه‌ته‌كانی ڕوسیه‌ له‌ 1917دا ده‌ژمێردرێت، به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ هێزی یه‌كه‌م، له‌ سه‌ده‌ی 19دا‌‌ له‌ ئاراسته‌ی ژاكۆبینیدا دیته‌وه‌. له‌ ڕاستیدا واژه‌ی «ژاكۆبینی» ناوێكی ناته‌واو و دروستكراوه‌. له‌ ناوی یانه‌یه‌كی خه‌ڵكی پاریس «كۆمه‌ڵگه‌ی ژاكۆبینه‌كان»ه‌وه‌ وه‌رگیرابوو، كه‌ خودی نێوی ئه‌م یانه‌یه‌ له نیوی‌ په‌ره‌ستگه‌یه‌كی مه‌زهه‌بییه‌وه‌ وه‌رگیرابوو، كه‌ یانه‌كه‌ له‌نێو‌ باڵاخانه‌كه‌یدا بوو. هێڵی جیاكه‌ره‌وه‌ی خه‌باتی چینایه‌تی نێوان بۆرژوا شۆڕشگێڕه‌كان له‌لایه‌ك و بێبه‌شه‌شان له‌ لایه‌كی‌تره‌وه‌ به‌نێو كۆمه‌ڵگه‌ی ژاكۆبینه‌كان‌دا تێده‌په‌ڕی. به‌شیوه‌یه‌كی وردتر ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ دانیشتنه‌كانی ئه‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا، لایه‌نگری ئه‌ندامانی له‌م یا له‌و ئاراسته‌ له‌ شۆڕش، ده‌گه‌ڕایه‌وه‌ سه‌ر به‌رخوردی نێوان ئه‌وان. له‌ ئه‌ده‌بیاتی سیاسی ساڵانی دواتردا، وشه‌ی ژاكۆبینه‌كان چ له‌لایه‌ن ئه‌نارکیسته‌كانه‌وه‌ چ له‌لایه‌ن ماركسیسته‌كانه‌وه،‌ بۆ چواندن به‌ سونه‌تی شۆڕشگێڕانه‌ی بۆرژوازی كه‌ ولات و شۆڕشی له‌ سه‌ره‌وه‌ و به‌ ئامرازه‌كانی ده‌سه‌ڵاتخوازانه‌ پشتیوانی ده‌كرد، به‌زۆری به‌كار ده‌برێت. بۆ نموونه‌ شارل دێلێسكلوز‌ (Charles Delescluze)، ڕابه‌ری باڵی ڕاستی زۆرینه‌ی سۆڤیه‌تی كۆمۆنه‌ی پاریس، خۆی به‌ ژاكۆبینیست و سه‌ر به‌ روبسپیر ده‌ناساند.

پرۆدۆن و باكۆنین له‌ نووسینه‌كانیاندا، له‌ دژی سیاسه‌تی شۆڕشگێڕه‌ بۆرژوازییه‌كان وه‌ك «بیركردنه‌وه‌‌ی ژاكۆبینی» ده‌جه‌نگان. له‌به‌رامبه‌ردا ماركس و ئه‌نگلس، به‌ دژوارییه‌وه‌ توانییان خۆیان له‌م ئه‌فسانه‌ ژاكۆبینیه‌، كه‌ له‌لایه‌ن پاڵه‌وانانی شۆڕشی بۆرژوازی شكۆیان پێده‌به‌خشرا، ڕاپسێنن. له‌وانه‌‌ دانتۆن (Danton) – (له‌ ڕاستیدا سیاسه‌تمه‌داری گه‌نده‌ڵ و دژه‌خونی دووسه‌ره) و ‌ ئه‌ویتریان ڕوبسپیر (Robespierre) بوو – كه‌ سه‌ره‌نجام بوو به‌‌ دیكتاتۆر. به‌لام سه‌رسه‌ختی ڕوانگه‌ی دژه‌ ده‌سه‌لاتخوازی له‌ ئه‌نارکیسته‌كاندا له‌وه‌ ده‌یگێڕانه‌وه‌، كه‌ ژاكۆبینگه‌رایی فریویان بدات. ئه‌نارکیسته‌كان به‌باشی له‌وه‌ گه‌یشتبوون، كه‌ شۆڕشی فه‌ره‌نسه‌ نه‌ك ته‌نیا شه‌ڕێكی نێوخۆییه‌‌ له‌نێوان پاشایه‌تی بێچه‌ندوچوون و شۆڕشگێڕانی بۆرژوا، به‌ڵكو یه‌كسه‌ره‌ شه‌ڕێكه‌ له‌نێوان ژاكۆبینگه‌رایی و شتێك كه‌ من بۆ ئاسانی وتن به‌ كۆمۆنه‌گه‌رایی (Communallism) نێوی ده‌به‌م. سه‌ره‌نجامیش شه‌ڕی كۆتاییه‌ كه‌ به‌ شكستی كۆمۆنه‌ی پاریس و ملپه‌راندنی هه‌ردوو پله‌وپایه‌دارانی شاری شۆمیت (Chaumette) و هێبێرت (Hèbert) له‌ساڵی 1794 ته‌واو ده‌بێت. مانای ئه‌م شكسته‌ له‌نیوچوونی ده‌سه‌لاتی ژێرده‌ستان بوو. به‌وجۆره‌ی كه‌ شۆڕشی ئۆكتۆبه‌ری ڕوسیه‌ به‌ره‌و سڕینه‌وه‌ی ئاسه‌واری سۆڤیه‌ته‌كانی كارخانه‌ برا.

ماركس و ئه‌نگلس، هه‌میشه‌ له‌ ئه‌مبه‌روئه‌وبه‌ری نێوان ژاكۆبینگه‌رایی و كۆمۆنه‌گه‌رایی‌دا بوون. ئه‌وان سه‌ره‌تا ستاییشی «ناوه‌ندگه‌رایی توندوتیژ، كه‌ ئۆلگوی خۆی له‌ فه‌ره‌نسه‌ی 1793 وه‌رگرتووه‌» ده‌كه‌ن. چه‌ند ساڵ دواتر له‌ 1885دا، ئه‌نگلس بۆی ده‌رده‌كه‌وێت، كه‌ له‌وێدا هه‌ڵه‌ی كردووه‌ و ناوه‌ندگه‌رایی ته‌نیا ڕێگه‌ی بۆ دیكتاتۆری ناپلیۆن (Napoleon)ی یه‌كه‌م خۆشكردووه‌. هه‌ندێكجار كارل ماركس ئێنراژه‌كان (Enragès) واته‌ لایه‌نگرانی كه‌شیشی پێشین، ژاك ڕو (Jaques Roux) -كه‌ قسه‌كه‌ری نشینگه‌یه‌كی كا‌رگه‌ری كه‌ناری پاریس بوو- به‌ «نوێنه‌ری سه‌ره‌كی بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌» نێو هێناوه‌. هاوكات جارێكی‌تر ئه‌نگلس پییوابوو، كه‌ له‌ 1793دا “لانی زۆر ده‌یتوانی به‌ كۆمه‌كیك له‌سه‌ره‌وه‌ڕا” بۆ پڕۆلیتاریا بژمێردرێت. دواتر لینین له‌ ژاكۆبینگه‌رایی‌دا هه‌نگاوێكی فره‌ واوه‌تری له‌ مامۆستایانی ماركس و ئه‌نگلس نا. به‌ تێڕوانینی وی ژاكۆبینگه‌رایی «یه‌كیكه‌ له‌و خاله‌ لوتكه‌ییانه‌، كه‌ چینی ژێرده‌ست له‌ خه‌باتیدا بۆ ئازادی خۆی ده‌ستی پێانڕاده‌گات». وی پێیخۆش بوو خۆی به‌ ژاكۆبینێك ناو بێنێت، هه‌ڵبه‌ته‌ هه‌ندێكجاریش ئه‌م نازناوه‌ی به‌شیوه‌ی «ژاكۆبینێكی سه‌ر به‌ چینی كارگه‌ر» ته‌واو ده‌كرد. ئه‌نجامگیری مه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ : ته‌نیا خۆداماڵینی ماركسیته‌كان‌ له‌ هه‌ر جۆره‌ میراتێكی ژاكۆبینی، ده‌توانیت پێكهاتنی ئه‌نارکیسته‌كان له‌گه‌ڵ وان له‌بار بكات. با به‌‌ كورتی بچینه‌ سه‌ر خاڵه‌ سه‌ره‌كییه‌كانی ناكۆكی نیوان ماركسیزم و ئه‌ناركیزم. سه‌ره‌تا ئه‌وه‌ی كه‌ سه‌ره‌ڕای باوه‌ڕی ماركسیسته‌كان به‌ پێداویستی له‌نیوچوونی دواجاری ده‌وڵه‌ت، به‌ باوه‌ڕی وان پاش شۆڕشی سه‌ركه‌وتووانه‌ی كارگه‌ری، ده‌وڵه‌تێكی نوێ كه‌ به‌ «ده‌وڵه‌تی كارگه‌ری» نێو ده‌برێت بۆ ماوه‌یه‌كی دیاری نه‌كراو پیكدێت. پاش وه‌ها سه‌رده‌میكه‌ كه‌ ماركسیسته‌كان، به‌ڵینی له‌نیوچوونی به‌ره‌به‌ره‌ی ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ كه‌ هه‌ندێكجارێش به‌ «نیوه‌دوڵه‌ت» نیوی ده‌به‌ن، ده‌ده‌ن. كۆمونیسته‌ ئازادڕه‌وه‌كان به‌پێچه‌وانه‌وه،‌ پێیانوایه‌ كه‌ وه‌ها ده‌وڵه‌تێكی نوێ له‌به‌ر خاوه‌ندارێتی ده‌وڵه‌تی به‌سه‌ر ته‌واوی ئابووری و بیروكراتیزه‌بوونی ڕۆژانه‌ی، ته‌نانه‌ت له‌ ده‌وڵه‌تی بۆرژوازیش به‌ تواناتر و سه‌ركوتگه‌رتر ده‌بێ و له‌به‌رامبه‌ر هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌یدا، به‌رهه‌ڵستی ده‌كات. له‌وه‌ گه‌ڕێن كه‌ كۆمونیسته‌ ئازادڕه‌وه‌كان، به‌گومانه‌وه‌ له‌و ئه‌ركانه‌ی كه‌ ماركسیسته‌كان بۆ كه‌مایه‌تی كۆمونیست له‌به‌رامبه‌ر‌ دانیشتواندا پێیان ده‌به‌خشن‌، ده‌ڕوانن. گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ نووسینه‌ پیرۆزه‌كانی ماركس و ئه‌نگلس‌ێش، ته‌نیا هۆیه‌كه‌ بۆ وه‌ها گومانێك. هه‌ڵبه‌ته‌ له‌ مانیفێستی كۆمونیست‌دا ده‌توانرێت بخویریته‌وه‌ كه‌، “كۆمونیسته‌كان به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی جیاواز له‌ به‌رژه‌وه‌ندی ته‌واوی پڕۆلیتاریایان نییه‌” و یا ئه‌وه‌ی “ئه‌وان هه‌رده‌م نوێنه‌ری به‌رژه‌وه‌ندی ته‌واوی بزووتنه‌وه‌كه‌ن” یا «تێڕوانینی تیۆری ئه‌وان هه‌رگیز نه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای بۆچوون و بنچینه‌ی داهێنراو یا دۆزراوه‌ی ئه‌م یا ئه‌و چاكه‌كاری دونیا نییه‌، به‌ڵكو ته‌نیا ده‌ربڕی گشتی هه‌لومه‌رج و واقیعی خه‌باتی چینایه‌تی و بزووتنه‌وه‌ی مێژوویین، كه‌ به‌ به‌رچاوی مه‌وه‌ له‌ بزووتندان». تا ئێرۆكانه‌ بیگومان ئێمه‌ كۆمونیسته‌ ئازادڕه‌وه‌كان له‌گه‌ڵ وان هاوڕاین!

به‌لام رسته‌ی ناڕۆشن و ته‌كانده‌رانه‌ بۆ ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌: “له‌ تیۆریدا كۆمونیسته‌كان جیا له‌ به‌شه‌كانی‌تری پرۆلیتاریا له‌و به‌رته‌رییه‌ به‌هره‌مه‌ندن، كه‌ به‌ ڕۆشنی توانای ده‌رككردنی هه‌لومه‌رج، بزووتن و ئامانجی كۆتایی و گشتی بزووتنه‌وه‌ی پڕۆلیتاریایان هه‌یه‌”.

ئه‌م دانپیانانه ده‌توانێت بێ پێچوپه‌نا به‌و واتایه‌ بێ، كه‌ كۆمونیسته‌كان له‌به‌ر ئه‌م «به‌رته‌رییه‌» مافی مێژووی به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی رابه‌ری پرۆلیتاریایان هه‌یه‌؟ ئه‌گه‌ر ئه‌م واتایه‌ش مه‌به‌ست بێ، چیتر كۆمونیسته‌ ئازادڕه‌وه‌كان له‌گه‌ڵیدا هاوڕا نین، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ ئێمه‌ له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ین: هیچ ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك له‌ده‌ره‌وه‌ی خودی پرۆلیتاریا ناتوانرێت بوونی هه‌بێت. ئه‌وان پێمانوایه‌ كه‌ كه‌سانی نا پرۆلیتێر ته‌نیا ده‌توانن له‌ پاڵ یا له‌نیوان خودی پرۆلیتاریادا ڕۆڵی ڕاوێژكارانی دڵسۆز یا ڕوونكه‌ره‌وه‌یان هه‌بێ،‌ ئامانجیان هاوكاری كارگه‌ران بێت له‌ تێكۆشاندا بۆ به‌ده‌ستهێنانی پله‌یه‌كی باڵاتر له‌ هوشیاری.

ئه‌مه‌‌ به‌ره‌و‌ پرسی خۆبه‌خۆیی شۆڕسی جه‌ماوه‌ری یا تێگه‌یشتنی وردتری ئازادڕه‌وانه‌مان ده‌بات، به‌ره‌و ده‌ربڕینێكی ئه‌نارکیستانه‌. وشه‌ی «خۆبه‌خۆ – spontaneous» و «خۆبه‌خۆیی- Spontaneity» چه‌ندینجار له‌ نووسینه‌كانی پرۆدۆن و باكۆنین‌دا به‌رچاو ده‌كه‌ون. به‌لام ئه‌وه‌ی سه‌یر دیته‌به‌رچاو، ئه‌وه‌یه‌ له‌ كاتێكدا كه‌ له‌ نووسینه‌كانی ماركس و ئه‌نگلس، لانیكه‌م له‌ بڵاوكراوه‌ی ڕه‌سه‌نیاندا به‌ زمانی ئه‌لمانی وه‌ها واژه‌گه‌لێك به‌رچاو ناكه‌ون. له‌ وه‌رگێرانی به‌رهه‌مه‌كانیاندا هه‌ندێكجار له‌گه‌ڵ وه‌ها واژه‌گه‌لێك ده‌رده‌كه‌ون‌. هه‌ڵبه‌ته‌ پرسی كۆتایی ته‌نیا به‌رهه‌می به‌راوردێكی ناڕێكه‌. له‌ راستیدا ماركس و ئه‌نگلس باس‌ له‌ چالاكی خۆكردی جه‌ماوه‌ر ده‌كه‌ن، كه‌ تێگه‌یشتنێكی به‌رته‌سكتره‌ له‌ خۆبه‌خۆیی. چونكه‌ پارتێكی شۆڕشگێڕ، ده‌توانێت ڕێگه‌ به‌ بڕێك له‌ «چالاكی خۆكرد»ی جه‌ماوه‌ری له‌ پاڵ چالاكیییه‌كانی به‌رته‌ریخوازانه‌ی خۆی بدات. به‌لام خۆبه‌خۆیی جه‌ماوه‌ری، مه‌ترسی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌، كه‌ پاگه‌نده‌ی ڕۆڵی ڕابه‌ری ئه‌و پارتانه‌‌ بخاته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌. ڕوزا لوكسێمبورگ یه‌كه‌مین ماركسیست بوو، كه‌ له‌ نووسینه‌كانیدا به‌ زمانی ئاڵمانی‌ وشه‌ی خۆبه‌خۆ (له‌خۆوه‌را) «Spontan»ی به‌كارهێناوه‌، كه‌ له ئا‌نارشته‌كانی وه‌رگرتووه‌. وی پشتی به‌ ڕۆڵی سه‌ره‌كی و خۆبه‌خۆیی له‌ بزووتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریدا ده‌به‌ست. ده‌بێت له‌وه‌ بگه‌ین، كه‌ ماركسیسته‌كانیش له‌به‌رامبه‌ر بزووتنه‌وه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان هه‌ڵوێستی دیاریكراویان هه‌یه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ شوێنده‌ست بۆ خۆتێهه‌ڵقورتاندنی ڕابه‌رانی پاگه‌نده‌یی ناهێڵنه‌وه. كه‌واته‌‌ كۆمونیسته‌ ئازادڕه‌وه‌كان له‌و خاڵه‌،‌ كه‌ ماركسیسته‌كان هه‌ندێكجار له‌ سوودوه‌رگرتن له‌ فێڵ و فریوكاری دیموكراسی بۆرژوازی خۆیان نه‌ده‌بوێرا، فره‌ دڵخۆش نین، ماركسیسته‌كان نه‌ك به‌ ته‌نیا به‌ خۆشحاڵییه‌وه‌ كارته‌كانی ده‌نگدانیان به‌كارده‌هێنا و به‌ یه‌كیك له‌ باشترین ئامرازه‌كانی به‌ده‌ستهێنانی ده‌سه‌لاتیان داده‌نا، به‌لكو ته‌نانه‌ت هه‌ندێكجاریش به‌ خۆشحاڵییه‌وه‌ ده‌ستیان ده‌دایه‌ پێكهێنانی به‌ره‌ی هه‌ڵبرادن له‌گه‌ڵ پارته‌ لیبرال یا ڕادیكاڵه‌ ‌بۆرژوازییه‌كان و له‌م ساته‌دا باوه‌ڕی وان ئه‌وه‌یه،‌ كه‌ به‌بێ وه‌ها هاوپه‌یمانی و یه‌كیتییه‌ك ده‌ستڕاگه‌یشتن به‌ كورسییه‌كانی پارله‌مان له‌ توانادا نییه‌. له‌بیرمان نه‌چێت كه‌ كۆمونیسته‌ ئازادڕه‌وه‌كان به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌ی كه‌ به‌زۆری‌ وێنا ده‌كرێت، سڵ له‌ سندوقه‌كانی ده‌نگدان ناكه‌نه‌وه‌‌. پرۆدۆن جارێك له‌ 1848دا به‌ نوێنه‌ری ئه‌نجومه‌نی میللی هه‌ڵده‌بژێردرێت و جارێكی‌تر پشتیوانی له‌ هه‌ڵبژاردنی ڕاسپایل (Raspail) ده‌كات. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا دواتر له‌وێوه‌ كه‌ وی هه‌رجۆره‌ ملكه‌چییه‌ك بۆ ڕژێمی پاشایه‌تی سه‌ركۆنه‌ ده‌كات، كارگه‌ران بۆ خۆهه‌ڵبژاردن بانگه‌واز ده‌كات ‌‌‌. بۆ وی ته‌نیا پرسی ڕێوشوێن و هه‌لومه‌رج له‌به‌رچاو بوو. له‌ هه‌لومه‌رجێكی‌تردا ئه‌نارکیسته‌كانی ئه‌سپانیا له‌ هه‌ڵوێست وه‌رگرتنی ئاشكرا له‌دژی به‌شداری له‌ هه‌ڵبژاردنی به‌ره‌ی خه‌ڵكی له‌ فێبریوه‌ری 1936دا خۆیان خۆیان بوارد. به‌لام له‌پاڵ ئه‌م شته‌ كه‌م و ناوێزانه‌دا، ئه‌نارکیسته‌كان ڕێگه‌ی فره‌ جیاواز بۆ سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر سه‌رمایه‌داری دوژمندا به‌دروست ده‌زانن، له‌وانه‌ خه‌باتی ڕاسته‌وخۆ (Direct action)، خه‌باتی سه‌ندیكایی (unions action)، خۆموختاری كارگه‌ری (Worker-autonomy) و مانگرتنی گشتی (General-strike).

“ئه‌وه‌ی که‌ ده‌ست ده‌خاته‌ سه‌رشانی من، تاوه‌کو فه‌رمانڕه‌وایم به‌سه‌ردا بکات، سه‌رکوتگه‌ر و سته‌مگه‌ره‌ و من به‌ دوژمنی خۆمی ده‌زانم“.

پییه‌ر جۆزیف پرۆدۆن